Polska szara strefa warta jest pół biliona złotych. Czy wyższe podatki to większa szara strefa?

Kwota wolna od podatku - droga do dobrobytu?

Wartość polskiej szarej strefy przekracza już pół biliona złotych. W następny wpisie spróbuję policzyć jak to się przekłada na wpływy podatkowe (ile tracimy na szarej strefie). Dziś zajmę się opisaniem jaka jest polska szara strefa, ile jest warta oraz związkiem między średnim opodatkowaniem a rozmiarem szarej strefy w Unii Europejskiej.

Jak powinny wyglądać wyniki wedle ekonomii klasycznej?

Zgodnie z teorią klasyczną wyższe podatki powinny skutkować wyższą szarą strefą. Teza ta jest bardzo intuicyjna: gdy państwo chce mi zabrać więcej mojego przychodu, to większe jest prawdopodobieństwo, że spróbuję część tego przychodu ukryć. Wyższe podatki sprawiają również, że może zmaleć baza podatkowa (liczba rzeczy, towarów, usług, przychodów, etatów itd., które można opodatkować). Na przykład podniesienie kwotowego ZUS-u dla przedsiębiorców sprawia, że część mikroprzedsiębiorców straci zdolność do opłacenia go. Różnica między dwoma przykładami jest taka, że w pierwszym podatnik decyduje się ukryć przychody, by zwiększyć zysk, a w drugim rezygnuje z aktywności ekonomicznej, bo nie stać go na opłacenie podatków.

Tyle ekonomia klasyczna

Jak dane wyglądają naprawdę

Rząd kupi od deweloperów mieszkania za 5 miliardów złotych

Och, tu przeżyłem lekkie zaskoczenie. Wybrałem do prezentacji przykłady krajów o skrajnych relacjach (najwyższym rozmiarze szarej strefy i najwyższych podatkach, najniższym rozmiarze szarej strefy i najwyższych podatkach itd.), średnią dla UE oraz Polskę.

Rozmiar szarej strefy i średnie opodatkowanie w wybranych krajach UE (w tym Polsce)

Podstawowy wniosek z danych brzmi: nie ma ścisłego związku między wysokością podatków a rozmiarem szarej strefy. Polska ma wyższe podatki niż Cypr, ale mniejszą szarą strefę, a Belgia ma wyższe podatki niż Czechy i większą szarą strefę. Trend średniego opodatkowania dla krajów poszeregowanych wedle rosnącej szarej strefy jest malejący, co sugeruje, że wyższe podatki sprzyjają zmniejszaniu szarej strefy. Jest to jednak wniosek za daleko idący. By go ściśle wyciągnąć należałoby przeważyć kraje przez rozmiary ich PKB i porównać szerszy zakres danych. Ja wybrałem tylko te skrajne, więc naturalnie rośnie prawdopodobieństwo zbyt ostrego rysowania linii trendu.

Ile wynosi polski realny dług publiczny i koszty obsługi długu?

Należy również pamiętać, że średnie opodatkowanie to niejedyny czynnik, który należy analizować. Ważna jest struktura podatków. Absolutnie kluczowy jest również czynnik kulturowy, np. społeczna akceptowalność oszustw podatkowych.

Rozmiar szarej strefy w miliardach dolarów

Warto również zerknąć na wartość szarych stref w wymienionych krajach. Wartości podaję z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej pieniądza.

Wartość szarej strefy w wybranych krajach UE (w tym w Polsce)

OFE kosztowało nas ponad 350 miliardów złotych

Wykres pokazuje, że do danych z poprzedniego wykresu należy podchodzić ostrożnie. Kraje odpowiedzialne za wygląd prawego krańca pierwszego wykresu (Cypr, Rumunia, Bułgaria) mają łączną wartość szarej strefy niewiele wyższą od stu miliardów dolarów.

Jaki jest rozmiar szarej strefy w Polsce i UE? Tabela

Na koniec prezentuję dane w tabeli.

Kraj	Rozmiar szarej strefy	Średnie efektywne opodatkowanie	Wartość szarej strefy [mld $]	PKB PPP (miliardy $)
UE	14,90%	40%	2399	16100
Austria	7,60%	43,70%	27	359
Francja	10,80%	45,90%	243	2254
Irlandia	12,70%	30,40%	24	192
Niemcy	13,30%	40%	426	3200
Dania	13,40%	48,60%	28	210
Czechy	16,00%	34,50%	46	287
Belgia	16,80%	46,70%	71	420
Słowenia	23,60%	37,50%	14	58
Polska	24,40%	32,40%	195	801
Cypr	25,60%	35,30%	6	24
Rumunia	29,10%	27,30%	79	273
Bułgaria	31,90%	27,20%	33	104